ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΤΡΕΑ ΦΡΑΓΚΙΑ

Πανελλήνια Ομοσπονδία Ενώσεων Συντακτών (Π.Ο.Ε.ΣΥ.)
Ηλεκτρονικό λογοτεχνικό περιοδικό Διαπολιτισμός (http://www.diapolitismos/.gr)
Περιοδικό Διαβάζω
Εκδόσεις Κέδρος
Επιστημονικό συνέδριο για τον συγγραφέα –δημοσιογράφο Αντρέα Φραγκιά
Αθήνα, 14-16 Δεκεμβρίου 2007
Αίθουσα ΕΣΗΕΑ
(Ακαδημίας 20)


Παρασκευή 14 Δεκεμβρίου 2007
Απόγευμα
Α΄ Συνεδρία
Πρόεδρος : Αλέκος Αργυρίου
17:00 -17:30 Προσφωνήσεις –Χαιρετισμοί

17:30-17:50 Έρη Σταυροπούλου Kαθηγήτρια Nεοελ. Φιλολογίας Tομέας Nεοελληνικής Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Aθηνών. «Eκόμισε εις την τέχνην»: τα κύρια χαρακτηριστικά της πεζογραφίας του Aντρέα Φραγκιά.

17:50-18:10 Γιώργης Γιατρομανωλάκης Καθηγητής Κλασ. Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Συγγραφέας, Ο Αντρέας Φραγκιάς στο δρόμο.

18:10-18:30 Ταμάρα Κόστιτς- Παχνόγλου, Υποψήφια διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, διδάσκουσα την Ελληνική γλώσσα στο Πανεπιστήμιο Νις, Σερβία. Λογοτεχνικοί χαρακτήρες στο Άνθρωποι και σπίτια του Αντρέα Φραγκιά.

18:30-18:50 Απόστολος Μπενάτσης, Επ. Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Αντρέας Φραγκιάς: Άνθρωποι και σχήματα

18:50 -19:10 Διάλειμμα
Β Συνεδρία
Πρόεδρος : Έρη Σταυροπούλου

19:10-19:30 Αλέκος Αργυρίου, Κριτικός λογοτεχνίας,
Ο Αντρέας Φραγκιάς από το Άνθρωποι και σπίτια μέχρι το Πλήθος.

19:30-19:50 Ιφιγένεια Τριάντου, Επίκ. Καθηγήτρια στο Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
Χαρακτηριστικά της αφηγηματικής τέχνης του Αντρέα Φραγκιά στην Καγκελόπορτα.

19:50-20:10 Αλεξία Καπραβέλου, Φιλόλογος, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Άμεσες και έμμεσες αναφορές στην εκπαίδευση, στο πεζογραφικό έργο του Ανδρέα Φραγκιά, και διδακτική αξιοποίησή τους.

20:10 - 20.30 Θόδωρος Γραμματάς, Καθηγητής Θεατρολογίας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών. «Πέντε στρέμματα παράδεισος» των Α. Φραγκιά-Γερ. Σταύρου και το ιδεολόγημα της «ελληνικότητας» στο Μεταπολεμικό Ελληνικό Θέατρο
20.30- 21:30 Συζήτηση


Σάββατο 15 Δεκεμβρίου 2007
Πρωί
Γ΄ Συνεδρία
Πρόεδρος : Τάκης Καρβέλης

9:00 -9:20 Γιάννης Δημητρακάκης, Φιλόλογος. Ρητορική και βία στον Λοιμό του Αντρέα Φραγκιά.

9:20 -9:40 Σωτήριος Γάκος, Μετ. φοιτητής τμήματος φιλολογίας Α.Π.Θ. Από τον Λοιμό στο Πλήθος. Μια προσέγγιση στην έννοια της δυστοπίας.

9:40 -10:00 Κατερίνα Καρατάσου, Ειδ. επιστημονικό προσωπικό- Τμ. Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Κύπρου. Η «αγωγή της σιωπής» και ο εφιάλτης της ερμηνείας: Η προβληματική της επικοινωνίας στον Λοιμό.

10:00-10:20 Μαρία Πολυχρονά, Ειδ. επιστήμονας, Τμ. Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών- Πανεπιστήμιο Κύπρου. Μεταμορφώσεις στη λογοτεχνία του Αντρέα Φραγκιά και στη βιοπολιτική θεωρία: ο πληθυσμός του Λοιμού, ο homo sacer και η δυνατότητα μαρτυρίας .

10:20 – 11:00 Διάλειμμα

Σάββατο
Δ΄ Συνεδρία
Πρόεδρος Δημήτρης Αγγελάτος

11:00 -11:20 Γιάννης Παππάς, Φιλόλογος, Υπ. διδάκτωρ Νεοελ. Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Διευθυντής του λογ. ηλεκτρονικού περιοδικού Διαπολιτισμός. Ο Λοιμός του Ανδρέα Φραγκιά. Μια κοινωνιοσημειωτική προσέγγιση. Η λειτουργία της ειρωνείας, του γκροτέσκου και του χιούμορ.

11:20- 12:10 Σοφία Ιακωβίδου, Φιλόλογος, διδάσκουσα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Λοιμός ή μία κατά Φραγκιά ζω(ο)λογία.

12:10- 12:30 Xρίστος Aλεξίου, τέως Kαθηγητής Nεοελληνικής Φιλολογίας. H συμβολοποίηση του ιστορικού βιώματος της Mακρονήσου στον Λοιμό του Aντρέα Φραγκιά.

12:30 -12:50 Αντρέας Λάζαρης, Φιλόλογος. Υπ. διδάκτωρ Νεοελ. Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Αφήγηση και ιδεολογία: Το στοιχείο της πρωτοπορίας στο πεζογραφικό έργο του Αντρέα Φραγκιά

12:50 -13:10 Δημήτρης Κόκκορης, Φιλόλογος, Διδάκτωρ Νεοελληνικής Φιλολογίας, Ειδικός επιστήμονας Α.Π.Θ. Το ποδόσφαιρο ως δομικός άξονας στο Άνθρωποι και σπίτια του Αντρέα Φραγκιά.

13:10 -14:00 Συζήτηση

Σάββατο Απόγευμα
Ε΄ Συνεδρία
Πρόεδρος : Γιώργης Γιατρομανωλάκης

17:00-17:20 Σόνια Ιλίνσκαγια, Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Μερικά στιγμιότυπα μνήμης.

17:20-17:40 Μήτσος Κασόλας, Συγγραφέας. Ο άλλος Αντρέας Φραγκιάς ( όπως τον γνώρισα και τον θυμάμαι εγώ ).

17:40-18:00 Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, Κριτικός λογοτεχνίας στην εφημ. Ελευθεροτυπία. Πολιτικές αλληγορίες στην Καγκελόπορτα του Αντρέα Φραγκιά.

18:00-18:20 Δημήτρης Ραυτόπουλος , κριτικός λογοτεχνίας. Η σκοτεινή αλληγορία του Ολοκληρωτισμού στον Λοιμό του Αντρέα Φραγκιά. Ιδεολογία, ιστορία, λογοτεχνία.

18:20-18:40 Δημήτρης Αγγελάτος, Καθηγητής Θεωρίας Λογοτεχνίας και Συγκριτικής Φιλολογίας, Τμήμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Κύπρου. Οι μηχανισμοί αναπαράστασης στο αφηγηματικό σύμπαν του Λοιμού.

18:40 - 19:00 Διάλειμμα

19:00-19:30 Προβολή ταινίας για τον Αντρέα Φραγκιά

Σκηνοθεσία:Δέσποινα Καρβέλα,

19:30 -21:00 Συζήτηση με θέμα: Ο Αντρέας Φραγκιάς και η μεταπολεμική πεζογραφία

Συμμετέχουν : Αλέξης Ζήρας, κριτικός λογοτεχνίας, Μένης Κουμανταρέας συγγραφέας, Κώστας Ακρίβος συγγραφέας, Βαγγέλης Ραπτόπουλος, συγγραφέας.

Συντονιστής: Γιάννης Μπασκόζος, Δημοσιογράφος, Διευθυντής του περιοδικού Διαβάζω.

Κυριακή 16 Δεκεμβρίου 2007
Πρωί
ΣΤ Συνεδρία
Πρόεδρος : Χρήστος Αλεξίου

09:30- 09:50 Βασιλική Μόσχου, Φιλόλογος, υπ. διδάκτωρ Νεοελληνικής Φιλολογίας, Τμήμα Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ανδρέας Φραγκιάς και Άρης Αλεξάνδρου: έργα τεμνόμενα δύο οριακών δημιουργών.

09:50 -10:10 Μαρία Ψάχου, Φιλόλογος, Υποψήφια διδάκτωρ Νεοελληνικής Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
Αντρέας Φραγκιάς- Μήτσος Αλεξανδρόπουλος. Ιδεολογικές και αισθητικές τομές στην πεζογραφία τους.

10:10- 10:30 Αιμιλία Καραλή, Φιλόλογος, Διδάκτωρ της Νεοελληνικής φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Άνθρωποι και σπίτια, Καγκελόπορτα: Η υποδοχή του Α. Φραγκιά από την αριστερή κριτική.

10:30- 10.50 Δώρα Μέντη, Φιλόλογος Διδάκτωρ Νεοελληνικής Φιλολογίας. Η επιστροφή στην Αθήνα. Το θέμα του κυνηγημένου της μεταπολεμικήςεποχής, από την Καγκελόπορτα (1962) του Αντρέα Φραγκιά ως τον ΓενναίοΤηλέμαχο (1972) του Αλέξανδρου Κοτζιά.

10.50-11:10 Τάκης Καρβέλης, Ποιητής –Δοκιμιογράφος. Από την ρεαλιστική απόδοση της πραγματικότητας στην συμβολοποίησή της .

11:10 – 11:30 Διάλειμμα

Κυριακή 16 Δεκεμβρίου 2007
Ζ΄ Συνεδρία
Πρόεδρος : Σόνια Ιλίνσκαγια

11:30 -11:50 Τιτίκα Δημητρούλια, Κριτικός λογοτεχνίας. Το Πλήθος, Λοιμός :δυστοπικές αναγνώσεις.

11:50 -12:10 Μαρίνα Κοκκινίδου, Δρ. Φιλολογίας Α.Π.Θ.
Η πόλη στην πεζογραφία του Αντρέα Φραγκιά.

12:10 -12:30 Γερασιμία Μελισσαράτου, Φιλόλογος, Τομέας Νεοελληνικών σπουδών, Πανεπιστήμιο Στοκχόλμης. Οι μεταμορφώσεις του κλασικού στα μυθιστορήματα του Αντρέα Φραγκιά

12:30 -14:00 Συζήτηση- Απολογισμός του συνεδρίου-Λήξη του συνεδρίου





Οργανωτική επιτροπή


Δημήτρης Τσαλαπάτης, Πρόεδρος Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ενώσεων Συντακτών (Π.Ο.Ε.ΣΥ).

Ερατοσθένης Καψωμένος, Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.

Γιάννης Η. Παππάς, Υπ. διδάκτωρ Νεοελ. Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Διευθυντής του λογ. ηλεκτρονικού περιοδικού Διαπολιτισμός. Πρόεδρος Συνδέσμου Φιλολόγων Πάτρας.

Γιάννης Μπασκόζος, Δημοσιογράφος, Διευθυντής του περιοδικού Διαβάζω

Κάτια Λεμπέση, Εκδόσεις Κέδρος.

Έρη Σταυροπούλου, Kαθηγήτρια Nεοελ. Φιλολογίας Tομέας Nεοελληνικής Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Aθηνών.

Γιώργης Γιατρομανωλάκης, Καθηγητής Κλασ. Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Συγγραφέας.

Σόνια Ιλίνσκαγια, Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.

Αντρέας Λάζαρης, Φιλόλογος. Υπ. διδάκτωρ Νεοελ. Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.

Γραμματεία συνεδρίου
Παντοφίλη Bαρβαρήγου, μεταπτυχιακή φοιτήτρια Tομέα Nεοελληνικής Φιλολογίας.
Έλλη Tσάχαλη, φιλόλογος, απόφοιτος Tμήματος Φιλολογίας.
Eυρύκλεια Xαρίτου, φιλόλογος, απόφοιτος Tμήματος Φιλολογίας.
Nάγια Xατζηγεωργίου, μεταπτυχιακή φοιτήτρια Tομέα Nεοελληνικής Φιλολογίας.
















________________________
Πληροφορίες
Γιάννης H. Παππάς,Τηλ.2610-450967,6936-666802,e-mail:gpappas1962@yahoo.gr
και www.fraghias.blogspot.com

Συνέδριο στην Αθήνα για τον Αντρέα Φραγκιά ( 14-16 Δεκεμβρίου 2007)

Πανελλήνιο επιστημονικό συνέδριο
για τον συγγραφέα και δημοσιογράφο Αντρέα Φραγκιά
Αθήνα 14-16 Δεκεμβρίου 2007
Αίθουσα Ε.Σ.Η.Ε.Α


ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ


Πραγματοποιείται στην Αθήνα από 14-16 Δεκεμβρίου 2007 (Παρασκευή 5μμ –Κυριακή 2 το μεσημέρι) στην Αθήνα (αίθουσα ΕΣΗΕΑ, Ακαδημίας 20) το πρώτο επιστημονικό συνέδριο για τη ζωή και το έργο του Αντρέα Φραγκιά (1921-2002).
Το συνέδριο οργανώνουν η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ενώσεων Συντακτών (Π.Ο.Ε.ΣΥ.), το ηλεκτρονικό λογοτεχνικό περιοδικό Διαπολιτισμός (http://www.diapolitismos.gr/), το περιοδικό Διαβάζω, και οι εκδόσεις Κέδρος.

Στο συνέδριο θα μιλήσουν 30 περίπου πανεπιστημιακοί καθηγητές , μελετητές της ελληνικής λογοτεχνίας, συγγραφείς και δημοσιογράφοι, όπως οι:

Έρη Σταυροπούλου Kαθηγήτρια Nεοελ. Φιλολογίας Tομέας Nεοελληνικής Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Aθηνών.

Γιώργης Γιατρομανωλάκης Καθηγητής Κλασ. Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Συγγραφέας

Αλέκος Αργυρίου Κριτικός λογοτεχνίας,

Θόδωρος Γραμματάς, Καθηγητής Θεατρολογίας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Xρίστος Aλεξίου, Kαθηγητής Nεοελληνικής Φιλολογίας.

Τιτίκα Δημητρούλια, κριτικός λογοτεχνίας.

Σόνια Ιλίνσκαγια, Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.

Μήτσος Κασόλας, Συγγραφέας

Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, κριτικός λογοτεχνίας στην εφημ. Ελευθεροτυπία.

Δημήτρης Ραυτόπουλος, κριτικός λογοτεχνίας.

Ερατοσθένης Καψωμένος, Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας ,Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων,

Δημήτρης Αγγελάτος, Καθηγητής Θεωρίας Λογοτεχνίας και Συγκριτικής Φιλολογίας, Τμήμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Κύπρου.

Μπενάτσης Απόστολος, Αν. Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Ιφιγένεια Τριάντου, Επίκ. Καθηγήτρια στο Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Τάκης Καρβέλης, κριτικός λογοτεχνίας, ποιητής .


Το Σάββατο 15 Δεκεμβρίου 2007 στις 19:00 θα προβληθεί η ταινία της Δέσποινας Καρβέλα για τον Αντρέα Φραγκιά.

Την ίδια μέρα από τις 19:30 -21:00 θα γίνει συζήτηση με θέμα:

Ο Αντρέας Φραγκιάς και η μεταπολεμική πεζογραφία

Συμμετέχουν :Αλέξης Ζήρας, κριτικός λογοτεχνίας : Μένης Κουμανταρέας συγγραφέας, Κώστας Ακρίβος συγγραφέας, Βαγγέλης Ραπτόπουλος, συγγραφέας,
Συντονίζει ο δημοσιογράφος Γιάννης Μπασκόζος Διευθυντής του περιοδικού Διαβάζω.
H συζήτηση θα δημοσιευτεί σε επόμενο τεύχος του περιοδικού.
Οι εργασίες του συνεδρίου θα βιντεοσκοπηθούν και θα αναρτηθούν στον δικτυακό τόπο του Διαπολιτισμού(http://www.diapolitismos.gr/).
Περισσότερες πληροφορίες για την ζωή και το έργο του Αντρέα Φραγκιά στον δικτυακό τόπο: http://www.fraghias.blogspot.com/
Τις επόμενες μέρες θα σταλεί και το πρόγραμμα του συνεδρίου.





_____________________________
Γραμματεία συνεδρίου, πληροφορίες :Γιάννης Η. Παππάς, Σπερχειού 31 Πάτρα.Τηλ.2610-450967, κιν.6936-666802.E-mail:gpappas1962@yahoo.gr

Απόσπασμα από τον Λοιμό

Ένα μεσημέρι όμως τα μεγάφωνα σάλπισαν προσοχή. Όλα έδειχναν πως κάτι σοβαρό θα ανακοινωθεί. Καθετί, όμως, λέγεται πολύ σοβαρά κι έτσι, πάλι, κανείς δεν έδωσε σημασία. Καινούργια σφυρίγματα, προσταγές, θούρια και παιάνες για ν΄ αναγγελθεί η απόφαση:

«Μπροστά στο φοβερό κίνδυνο που διατρέχουμε - για την υγεία την καλή διαβίωση και τον πολιτισμό- πρέπει να αντιμετωπίσουμε τη φοβερή επίθεση, να εξοντώσουμε το μίασμα και ν'απαλλάξουμε τον τόπο από την απειλή! Στον αγώνα αυτόν θα μετρηθεί η συμβολή εκάστου και θα αποκαλυφθούν οι αδιάφοροι. Πρέπει να εξοντώσουμε τις μύγες! Προς τούτο έκαστος υποχρεούται, ως ελάχιστον αντίτιμο για να απολαμβάνει τα αγαθά του τόπου, να παραδίδει τουλάχιστον είκοσι μύγες την ημέρα. Οι απρόθυμοι θα υποστούν βαρύτατες κυρώσεις».

Η διαταγή αναλύθηκε εξαντλητικά, για να μην υπάρχει καμία αμφιβολία. Όποιος δεν φέρει το βράδυ τις είκοσι μύγες, μαύρη του μοίρα.«Θα τις συλλάβετε βεβαίως χωρίς να χαλαρωθεί, βεβαίως, στο ελάχιστο ο ρυθμός των άλλων εργασιών». Και όταν εδώ λέμε πρέπει, σημαίνει «πρέπει».

Ένας ειδικός ομιλητής εξήγησε σε επίσημη συγκέντρωση, για τη μεγάλη σταυροφορία που θα φέρει στον τόπο την κάθαρση και την εξυγίανση. Τόνισε το βαθύτερο νόημα της ευγενικής αυτής προσπάθειας, την αέναη πάλη με τις δυνάμεις του κακού, μίλησε για τους φορείς των ζωικών και ηθικών μολύνσεων, για τη λυτρωτική διαδικασία και την κάθαρση, για τις συμβολικές προεκτάσεις ένός τέτοιου χρέους.

Μετά τις πρώτες φράσεις κανείς πια δεν καταλάβαινε τι έλεγε. Η φωνή του παλλόταν από συγκίνηση καθώς μιλούσε για την «ηθική ανάπλαση, για τον εξαγνισμό των ψυχών από τις συντριπτικές αμαρτίες που βαραίνουν τις συνειδήσεις» και για την ανάγκη της καθημερινής εξιλαστήριας προσφοράς «ώστε ύστερα από αρκετούς αιώνες δοκιμασίας να είναι δυνατόν μερικοί άξιοι...»

Μίλησε πραγματικά με μεγάλη έξαρση και ανάταση, λίγο ακόμα και θ΄ αποκτούσε και αυτός φτερά να πετάξει.

Το άλλο πρωί,πριν ξεκινήσει ο πληθυσμός για τις εργασίες τους, το μεγάφωνο είπε με γλυκιά φωνή ένα παραμύθι σαν και αυτό που λένε στα παιδιά πριν κοιμηθούν. Εδώ συνηθίζονται τα πρωινά παραμύθια, για να κρατάνε όλες τις ώρες. Αφηγήθηκε με λίγα λόγια την ιστορία εκείνου του καλού βασιλιά που όταν έφτασε ναυαγός σ΄ένα έρημο νησί, βρήκε να το κατοικούν μόνο μερικά δαιμονισμένα τέρατα . Ύστερα από πολλούς και σκληρούς αγώνες ο καλός βασιλιάς νίκησε και υπόταξε τα κακά πνεύματα. Τα εξόντωσε, τα ημέρεψε.

Και το παραμύθι τελείωσε με αυτά τα λόγια:

«Καταλαβαίνετε βέβαια τι σημαίνει τούτος ο παλιός μύθος. Αυτοί που ενσαρκώνουν το πνεύμα του κακού είσαστε σεις! Το πνεύμα του καλού θα ασκήσει την αγαθότητα και την αμείλικτη δύναμή του για να υποτάξει τον δαίμονα... Θα μπορούσε βέβαια να τον σκοτώσει, θα ήταν το πιο εύκολο. Υπάρχουν πολλά και αποτελεσματικά φάρμακα μέσα θανάτου, τα ξέρουμε όλα. Για τις μύγες τα δραστικά φάρμακα, και για τις άλλες περιπτώσεις τα όπλα. Εμείς δεν χρειαζόμαστε άλλους νεκρούς. Τι να τους κάνουμε; Δεν θα είχε καμία αξία η αποστολή μας... εμείς θέλουμε να εξ...ξοντώσουμε και να συντρ...ρίψουμε ουσιαστικά όχι τους ευτελείς φορείς, αλλά τον ίδιο τον δαίμονα [...]

Πόλεμος και αντιπολεμικό πνεύμα

Επί μία σχεδόν πεντηκονταετία, από την εμφάνιση της Γενιάς του '30, η οποία πύκνωσε εντυπωσιακά τις τάξεις ενός μέχρι τότε εμφανώς αραιοκατοικημένου πεδίου, ως τη Μεταπολίτευση του 1974, που οδήγησε αργά αλλά σταθερά στο σημερινό κλίμα της ανάδειξης της καθημερινότητας και της ιδιωτικής ζωής, η νεότερη ελληνική πεζογραφία συνδέθηκε στενά με τον πόλεμο και τις ποικίλες επιπτώσεις του τόσο στο συλλογικό όσο και στο ατομικό επίπεδο. Η Ελλάδα βρέθηκε πολλές φορές κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα στη δίνη του πολέμου (από τον Α' Παγκόσμιο και τους Βαλκανικούς ως τη Μικρασιατική Καταστροφή, το Β' Παγκόσμιο και τον πολύνεκρο Εμφύλιο), και οι συγγραφείς (όλες οι γενιές που στάθηκαν μάρτυρες ή και συμμέτοχοι των γεγονότων) ήταν φυσικό να παρακολουθήσουν από κοντά τις εξελίξεις, αποτυπώνοντας, με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο, το ρόλο και τις συνέπειές τους σε μια κοινωνία η οποία χρειάστηκε, σε πλήθος περιπτώσεων, ν' αλλάξει με ιλιγγιώδεις ρυθμούς τους στόχους και τις ανάγκες της.Η έμμεση καταγγελία της καταστροφής και του πόνουΗ περίπλοκη κι εκτεταμένη συμμετοχή της πεζογραφίας μας σ' ένα μεγάλο όγκο εξωτερικών και εσωτερικών πολεμικών συρράξεων δεν υιοθέτησε, ωστόσο, παρά σπανίως ένα ευθέως και ριζικά αντιπολεμικό πνεύμα. Ισως επειδή οι συγγραφείς θεώρησαν εναργέστερο να υποδείξουν μόνον διά της πλαγίου το ζόφο και την καταστροφή του πολέμου, ίσως, πάλι, επειδή η πίστη των περισσοτέρων, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τη Γενιά του '30, σ' ένα αμιγές ελληνικό ιδεώδες δεν επέτρεψε σαφείς αποστάσεις από τις ιδεολογικές συμβολοποιήσεις των διάφορων εθνικών περιπετειών. Η εναντίωση, παρ' όλα αυτά, στον πόλεμο εμφανίζεται, έστω και εμμέσως, σε ορισμένους από τους σημαντικότερους πεζογράφους του Μεσοπολέμου. Στην «Ιστορία ενός αιχμαλώτου» (1929) του Στρατή Δούκα, η οδύνη και ο αφανισμός της Μικρασιατικής Καταστροφής του 1922 ενσαρκώνονται στο πρόσωπο του Νικόλα Κοζάκογλου, που συλλαμβάνεται από τους Τούρκους και δίνει τιτάνιο αγώνα προκειμένου να μείνει σώος, να δραπετεύσει και να γυρίσει κάποια στιγμή ασφαλής στα πατρώα εδάφη. Η Μικρασιατική Καταστροφή, μαζί με τη στέρηση της ελευθερίας, την ηθική εξαχρείωση και την καταπάτηση κάθε είδους ατομικής αξιοπρέπειας είναι παρούσες και στο «Νούμερο 31328» (1931) του Ηλία Βενέζη, όπου ένας αιχμάλωτος πολέμου αντιμετωπίζει ολόκληρο το φάσμα της απαξίωσης, κλεισμένος (και ανήμπορος για οποιαδήποτε αντίδραση) σε στρατόπεδο εργασίας της Ανατολίας.Με το «Πλατύ ποτάμι» (1946) ο Γιάννης Μπεράτης πλησιάζει περισσότερο το αντιπολεμικό πνεύμα. Ο αφηγητής του παίρνει μέρος στον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940 δίχως καμία διάθεση να ενστερνιστεί τις ενθουσιώδεις διακηρύξεις της παντί τρόπω και κόπω υπεράσπισης της πατρίδας. Δεν μπορεί, όμως, εκ παραλλήλου, να σταθεί ασυγκίνητος (κι εδώ ανιχνεύεται το κεντρικό μήνυμα του έργου) μπροστά στην εποποιία των απλών στρατιωτών, που πέφτουν στο μέτωπο με σπάνια αυταπάρνηση και αυτοθυσία, ξοδεύοντας αλόγιστα ποταμούς αίματος. Είναι κι αυτό ενδεχομένως μια διαμεσολαβημένη μαρτυρία για την οργανωμένη φρίκη και την ανατριχιαστική αντάρα του πολέμου. Και από τα αλβανικά χαρακώματα του πολύπαθου 1940, στη Μακεδονία του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και στην άμεση, αφτιασίδωτη και, πρωτίστως, ορκισμένη έως εσχάτων καταγγελία του μιλιταρισμού από το μοναδικό εκπρόσωπο της Γενιάς του '30 που δοκιμάζει να φτάσει τόσο μακριά: Τον Στρατή Μυριβήλη και την πρώτη έκδοση (1924) της «Ζωής εν τάφω». Ο Μυριβήλης αγνοεί επιδεικτικά πατρίδα, εθνικές αξίες και πατρογονικές αρετές ή παραδόσεις. Μοναδικό του κριτήριο, η σημασία της ανθρώπινης ζωής, που σπαράζει κάτω από το καυτό ατσάλι, και χάνεται εν ριπή οφθαλμού, χωρίς κανείς να νοιάζεται για την τύχη της. Αυτά, όμως, μόνο το 1924. Στις διαδοχικές επανεκδόσεις του μυθιστορήματος, από το 1930 έως και το 1955, ο Μυριβήλης θα αποσύρει βαθμιαία όλα τα επίμαχα χωρία, για να υποστείλει στο τέλος (στο πλαίσιο, προφανώς, της σφυρηλάτησης μιας εθνικότερης εικόνας του έργου του) όλους τους αντιπολεμικούς του τόνους.Το δράμα του Εμφυλίου και η άρνηση της αλήθειας και των δύο πλευρώνΟ τερματισμός του Β' Παγκοσμίου βρίσκει την Ελλάδα στο χείλος του Εμφυλίου, ο οποίος δεν αργεί να ξεσπάσει με πρωτοφανή μανία και ένταση. Τα τελικά αποτελέσματα της τρίχρονης σύγκρουσης (1946 - 1947) είναι τόσο καταλυτικά ώστε δεν αφήνουν το παραμικρό περιθώριο στους νεότερους συγγραφείς για άλλους προσανατολισμούς. Η εμπειρία του Β' Παγκοσμίου δεν βγαίνει από τον εποπτικό τους έλεγχο, αλλά περνάει οπωσδήποτε στην εξωτερική περιφέρεια: μετατρέπεται σε συνοδευτικό φόντο του Εμφυλίου, ο οποίος καταλαμβάνει εξ ολοκλήρου την κεντρική σκηνή. Και είτε στην Αριστερά ανήκουν οι μεταπολεμικοί πεζογράφοι είτε στη νικητήρια παράταξη, το μέλημά τους είναι το ίδιο: να δείξουν πόντο πόντο το εμφυλιακό δράμα, να αποκαλύψουν μία προς μία τόσο τις φανερές του πτυχές όσο και τις αφανείς διαστάσεις του. Και υπό αυτή την έννοια, μυθιστοριογράφοι και διηγηματογράφοι όπως ο Αντρέας Φραγκιάς, ο Δημήτρης Χατζής, ο Αλέξανδρος Κοτζιάς, ο Νίκος Κάσδαγλης, ο Ρόδης Ρούφος και ο Αρης Αλεξάνδρου (ή και οι μεταγενέστεροι Θανάσης Βαλτινός και Χριστόφορος Μηλιώνης), για να παραμείνουμε σε κάποια από τα πιο αιχμηρά ονόματα της περιόδου, διαπνέονται και πάλι από μιαν έμμεσα αντιπολεμική διάθεση: η εργώδης κριτική αναπαράσταση του Εμφυλίου είναι και ειδική κριτική του πολέμου σε μιαν από τις πλέον απεχθείς μορφές του - εκείνη της εσωτερικής διαμάχης και αλληλοεξόντωσης.Ανοιχτά και χωρίς μεσολαβήσεις, μέσα από ένα βιβλίο καθαρώς πολιτικής προπαγάνδας, δίχως αφηγηματικούς χαρακτήρες και επινόηση μύθου ή πλοκής, ο Εμφύλιος καταγγέλλεται μόνο από τον Ρένο Αποστολίδη. Στην «Πυραμίδα 67» (1950), που γράφεται σε πύρινη γλώσσα, επί τη βάσει σημειώσεων σε πακέτα τσιγάρων, όταν ο συγγραφέας μετέχει ως «λοιπός οπλίτης» των κυβερνητικών δυνάμεων στις μάχες με το Δημοκρατικό Στρατό επί των ορεινών όγκων της Μουργκάνας, η αλήθεια και των δύο πλευρών αίρεται κατά τη μέθοδο του Μυριβήλη: καμιά ιδεολογία, με όσα και όποια οράματα δικαιοπραξίας κι αν αγωνίζεται, δεν μπορεί να υπερβαίνει το βάρος του ανθρωπίνου προσώπου. Κι εδώ ασφαλώς επιστρέφουμε από την ειδική στη γενική κριτική του πολέμου και των καταιγιστικών, πέρα ως πέρα διαλυτικών συνεπειών του.Ρητά ή όχι αντιπολεμική, η νεότερη ελληνική πεζογραφία δεν δίστασε να βάλει βαθιά το μαχαίρι σε ό,τι ταλάνισε επί δεκαετίες (με τεράστια επιμονή και πίεση) ένα εξαιρετικά ταραγμένο ιστορικό, πολιτικό και κοινωνικό τοπίο. Κι ο καθένας μπορεί, βεβαίως, να προχωρήσει αβίαστα στα συμπεράσματά του σχετικά με την εγρήγορση, την ετοιμότητα αλλά και την αποτελεσματικότητά της.

ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 09/05/2003

Ερωτήσεις Αξιολόγησης της Γ Λυκείου

1. ΚΕΙΜΕΝΟ
Αντρέας Φραγκιάς: Λοιµός
(Κ.Ν.Λ. Γ΄ Λυκείου, σσ. 168-173)

2. ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ
2.1.
Στοιχεία που αφορούν στο συγγραφέα, λογοτεχνικό περιβάλλον και λοιπά γραµµατολογικά στοιχεία:
1. Το έργο του Αντρέα Φραγκιά Ο Λοιµός γράφτηκε το 1972. Πώς συνδέεται, κατά τη γνώµη σας, το µυθιστόρηµα µε το πολιτικό καθεστώς της εποχήςεκείνης;
2. Ο συγγραφέας έζησε τη ζωή του πολιτικού εξόριστου. Πιστεύετε ότι εκφράζει µέσα από το Λοιµό αυτή την εµπειρία του;
3. “Κύριο χαρακτηριστικό της γραφής του Αντρέα Φραγκιά υπήρξε η ρεαλιστική απεικόνιση της πραγµατικότητας. Στο Λοιµό η πραγµατικότητα, στην οποία παραπέµπει, χάνει τα αναγνωρίσιµα στοιχεία της”
1
. Συµφωνείτε µε την άποψη αυτή; Να αιτιολογήσετε τη γνώµη σας µε βάση το κείµενο.
2.2.
∆οµή του κειµένου, επαλήθευση ή διάψευση µιας κρίσης µε βάση το κείµενο, εκφραστικά µέσα και τρόποι του κειµένου (υφολογική διερεύνηση, αφηγηµατικές λειτουργίες, επιλογές του δηµιουργού σε διάφορα επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης):
1. Σε ποιες ενότητες µπορεί να χωριστεί το απόσπασµα;
2. Στο απόσπασµα παρακολουθούµε την εκτέλεση µιας παράλογης, εξευτελιστικής διαταγής από τους κρατούµενους σ’ ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης. Πώς λειτουργεί η διαταγή στις καταστάσεις που θα αντιµετώπιζαν οι κρατούµενοι στο µέλλον;
3. Ποιο είναι το βασικό θέµα του αποσπάσµατος; Πώς συνδέεται µε τον τίτλο του µυθιστορήµατος Ο Λοιµός;
1
Καρβέλης Τ., ∆εύτερη Ανάγνωση, εκδ. Σοκόλη, Αθήνα 1991, σ. 153.
170
4. Ποιες αφηγηµατικές τεχνικές διακρίνετε στο απόσπασµα;

5. Συνδέονται µεταξύ τους τα περιστατικά που αποτελούν τη δοµή τουαποσπάσµατος; Να σχολιάσετε την απάντησή σας.
6. Τα πρόσωπα του µυθιστορήµατος δεν έχουν όνοµα. Τι θέλει να υποδηλώσει
µ’ αυτό ο δηµιουργός;
7. Ποιο είναι το κυρίαρχο στοιχείο στις εικόνες του κειµένου; Ποια θέση έχουν
στο απόσπασµα;
8. Ο Λίνος Πολίτης γράφει ότι “… το θέµα του Λοιµού είναι καθαρά πολιτικό,
όπου δίνεται µε αδρές γραµµές η κόλαση της επιστηµονικά οργανωµένης απανθρωπιάς της εποχής µας”. Να σχολιάσετε την άποψη αυτή µε βάση το κείµενο

.
2.3.
Σχολιασµός ή σύντοµη ανάπτυξη χωρίων του κειµένου:
1. “Ένας ειδικός οµιλητής ... µίλησε για τους φορείς των ζωικών και των ηθικών µολύνσεων, για τη λυτρωτική διαδικασία και την κάθαρση, για τις συµβολικές προεκτάσεις ενός τέτοιου χρέους”. Να σχολιάσετε το παραπάνω χωρίο και να εξηγήσετε τι υπαινίσσεται ο συγγραφέας µε τη λυτρωτική διαδικασία και την κάθαρση.
2. Τι συµβολίζει, κατά τη γνώµη σας, η εξόντωση των µυγών και τι αντιπροσωπεύουν οι τελευταίες στο απόσπασµα;
3. Τόσο το καθήκον εξόντωσης των µυγών, όσο και η υλοποίηση του υπόλοιπου έργου αποβαίνουν µάταια, αφού ουσιαστικά οι κρατούµενοι παράγουν έργο χωρίς χρησιµότητα. Γιατί, κατά τη γνώµη σας, ασχολούνται µε έργα που δεν έχουν πρακτική ωφέλεια;
4. Πώς περιγράφονται οι βασανιστές; Τι συµβολίζουν οι άσπρες µπλούζες που φοράνε;
5. Πώς εκφράζεται, κατά τη γνώµη σας, το παράλογο στο εξεταζόµενο κείµενο και πώς συνδέεται µε την πραγµατικότητα που βιώνουν οι κρατούµενοι;

“Η κριτική έχει επισηµάνει την αφηγηµατική τεχνική του συγγραφέα που συνηθίζει να κατακερµατίζει την αφήγησή του σε πολλά µικρά επεισόδια, φωτίζοντας κάθε φορά ένα µικρό κοµµάτι τηςζωής των προσώπων του, ενώ ο ρεαλισµός υποχωρώντας από βιβλίο σε βιβλίο δίνει τη θέση τουσε σύµβολα και αλληγορίες”.
Πολίτης Λ., Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, εκδ. Μορφωτικό Ίδρυµα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα, 1985, σ. 354.
6. Να εντοπίσετε και να σχολιάσετε ένα χωρίο του κειµένου στο οποίο να φαίνεται ο τρόπος ζωής των κρατουµένων.
7. Γιατί δεν δίνεται, κατά τη γνώµη σας, συγκεκριµένος χώρος και χρόνος δράσης

2.4.
Σχολιασµός αδίδακτου λογοτεχνικού κειµένου:Μ. Λουντέµης: Οδός Αβύσσου αριθµός 0

“... Η φρίκη της Μακρόνησος δε χωράει σε βιβλία. ∆ιαβάζεται µόνο µες στα µάτια των τρελών της. Μόνο τ’ αυτιά του Λαυρίου πρόφτασαν στην αρχή, ν’ αρπάξουν κάτι ξεφτίδια απ’ τις φωνές... Στην αρχή, γιατί αργότερα ράγισαν κι αυτά και δεν άκουαν πια τίποτα. Κι έτσι απόµειναν µόνο οι σκύλοι -µε το προφητικό τους ένστικτο- να σκορπούν απ’ τους καρβουνοσωρούς τις οιµωγές τους, σα µαύρους χρησµούς που έβγαιναν απ’ τα σπλάχνα του προαιώνιου ζώου.
Απ’ το Λαύριο οι δήµιοι φαίνουνταν µικροί ... Κι ήταν για να σαστίζεις πώς τόσο µικροί δήµιοι κάνανε τόσο µεγάλα εγκλήµατα. Μα το έγκληµα ποτέ δεν µετριέται µε τον πήχυ. Γιατί ποτέ το έγκληµα δεν έχει το ανάστηµα του κακούργου. Πάντα είναι µεγαλύτερό του. Γιατί ένας πραγµατικός κακούργος ποτέ δεν κάνει µόνο ένα έγκληµα. Πόσο µάλλον στη Μακρόνησο όπου είχε καταργηθεί η τιµωρία. Γιατί κι αυτό έγινε στη Μακρόνησο. Χωρίσανε το έγκληµα απ’ τον κολασµό και αντιστρέψανε τους όρους. Ρίξανε τον κολασµό στα θύµατα και τον έπαινο στους κακούργους. Έτσι τους βοήθησαν να κάνουν το έγκληµα ψυχαγωγία και πρωινή γυµναστική. Όταν όµως ένας άνθρωπος συνηθίσει να διασκεδάζει µε το αίµα που τρέχει, µε τίποτα πια στο εξής δεν µπορεί να διασκεδάσει.
(απόσπασµα)
Να συσχετίσετε το παραπάνω απόσπασµα µε το εξεταζόµενο κείµενο. Να σχολιάσετε το ρόλο των βασανιστών, όπως προβάλλεται κι από τα δύο αποσπάσµατα.
Βλ. εισαγωγικό σηµείωµα σχολικού βιβλίου, σ. 168.
Λουντέµης Μ., Οδός Αβύσσου αριθµός 0, εκδ. ∆ωρικός, σ. 203.

3. ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ
1. Να σχολιάσετε το περιεχόµενο των κηρυγµάτων των βασανιστών και να τα συσχετίσετε µε την όλη παρουσία τους στο κείµενο.
2. Αντιστέκονται οι κρατούµενοι στους βασανιστές και στο καθεστώς που επικρατεί; Με ποιον τρόπο;
3. Ο Τάκης Καρβέλης υποστηρίζει ότι “... το έργο του Αντρέα Φραγκιά αποτελεί ένα ενιαίο µυθιστόρηµα εν προόδω, στη διαδροµή του οποίου παρακολουθούµε τη βαθµιαία και αναπότρεπτη φθορά των συνειδήσεων, την καταπάτηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και την µετατροπή ενός ολόκληρου λαού σε άβουλο πλήθος”
. Να σχολιάσετε το κλίµα του παραλογισµού που επικρατεί και να εκφράσετε τη γνώµη σας για το πολιτικό σύστηµα και τις σωφρονιστικές µεθόδους που χρησιµοποιούνταν.
Καρβέλης Τ., “Η πραγµατικότητα και η µετάπλασή της στο µυθιστορηµατικό έργο του Αντρέα Φραγκιά”, π. Ελίτροχος, τχ. 7, Φθινόπωρο 1995, σσ. 186-192.

Μέλπω Αξιώτη: 30 χρόνια από τον θάνατό της

Η Μέλπω Αξιώτη, αυτό το ξερακιανό και σκαμμένο προσωπείο, πίσω από το οποίο κρυβόταν μια γενναία ψυχή και μια αγωνιώσα καρδιά, χανόταν πριν από τριάντα χρόνια στις 22 Μαΐου 1973. Με σύντροφο τη φτώχεια, που την απάλυναν οι φίλοι της, Νανά Καλλιανέση, Αντρέας Φραγκιάς και Γιάννης Ρίτσος, έπαψε να αναπνέει στον ρυθμό του κόσμου. Γόνος επώνυμης οικογένειας της Μυκόνου, είδε το φως στο κυκλαδίτικο νησί στις 15 Ιουλίου 1905. Την Αξιώτη τη διαβάζουμε μέσα από τα βιώματα του παιδιού και της έφηβης στο περιβάλλον των Κυκλάδων, από το οποίο ψυχολογικά δεν αποκόπηκε ποτέ. Η Αννα Ματθαίου και η Πόπη Πολέμη, μελετώντας τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας («Διαδρομές της Μέλπως Αξιώτη. 1947 - 1955», «Θεμέλιο», 1999), ανέσυραν ένα αυτοβιογραφικό κείμενο της Μέλπως Αξιώτη, χρονολογημένο το 1953. «Ο παππούς μου», γράφει, «μ' είχε μάθει ν' αγαπώ τον λαό (...). Είχε γράψει κι' ο ίδιος πολλά μυκονιάτικα διηγήματα γεμάτα αγάπη για τον φτωχό κόσμο κι' ήταν ο πρώτος που έκαμε γνωστή στην Ελλάδα τη ρούσσικη φιλολογία με μεταφράσεις στη δημοτική του Πούσκιν, Λέρμοντοφ, Τολστόι. Ο πατέρας μ' είχε μάθει ν' αγαπώ τη Ρωσία, όπου είχε γεννηθεί κι' ο ίδιος και μεγάλωσε. Τον αγαπούσα λοιπόν τον λαό, την αγαπούσα και τη Ρωσία, και σίγουρα οι δυο αγάπες μαζί μ' είχανε πάει εμένα πια ίσαμε το ΚΚΕ. Είχα δηλαδή κάμει νερά, είχα φύγει από την τάξη μου». Η Αξιώτη περνάει το 1936 στις τάξεις της Αριστεράς, περισσότερο από ιδιοσυγκρασία και λιγότερο από ιδεολογική προετοιμασία. Δυο χρόνια μετά εκδίδει το πρώτο της βιβλίο, «Δύσκολες νύχτες», ένα μυθιστόρημα μοντερνιστικό που η κυκλοφορία του συνέπεσε με την πρωτοπορία στα μητροπολτικά κέντρα. Από το ίδιο αυτοβιογραφικό κείμενο: «Η λογοκρισία τού Μεταξά έσβυσε φράσεις εδώ κι' εκεί, μ' όλο που ήταν γραμμένο για να μπορεί να περάσει. Ετυχε νά 'χει προκηρυχτεί τότε ένας διαγωνισμός για την καλύτερη γυναικεία πεζογραφία της χρονιάς, και το βιβλίο μου πήρε το βραβείο. Κριτική επιτροπή ήταν ο Καρθαίος, ο Αλκης Θρύλος, η Τατιάνα Σταύρου, ο Θεοτοκάς και ο Βενέζης. Κανείς δεν είχε ώς τότε ακούσει τ' όνομά μου μες στους φιλολογικούς κύκλους, κανείς δεν ήξερε τι καπνό φουμάρω (...). Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος έφτασε μάλιστα να γράψει πως ύστερα από 500 χρόνια οι "Δύσκολες νύχτες" θα παραμένουν ένα αξεπέραστο πρότυπο για την ελληνική λογοτεχνία». Το 1939, εκδίδει το πρώτο ποιητικό της βιβλίο, «Σύμπτωση», που θα επαινεθεί από ομοϊδεάτες και μη. Στα ποιήματά της κατεβαίνει στο ορυχείο της ντοπιολαλιάς και ανασύρει και το γεφυρώνει με τολμηρούς ρητορικούς τρόπους που την φέρνουν κοντά στον υπερρεαλισμό. Θα περάσουν αρκετά χρόνια, ώστε να επανέλθει με ποιήματα: «Κοντραμπάντο» (1959) και «Θαλασσινά» (1962). Εν τω μεταξύ, έχει έρθει σε επαφή με τους αθηναϊκούς λογοτεχνικούς κύκλους και έχει ενταχθεί στο ΕΑΜ. Από το 1947 ώς τον επαναπατρισμό της, τον Δεκέμβριο του 1964, έζησε σε Παρίσι, Δρέσδη, πρώην Ανατολικό Βερολίνο, Βαρσοβία, Βουλγαρία, όπου εργάστηκε υπέρ του οράματος με αριστερά χαρακτηριστικά. Από την εξορία στέλνει τα πονήματά της στην Επιτροπή Διαφώτισης της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, η οποία προσπαθεί να περάσει τον μαρξιστικό χαλινό στο πρωτοποριακό έργο της Αξιώτη. Τα διηγήματα «Σύντροφοι, καλημέρα!» (1953) θα περάσουν από σαράντα κύματα λογοκρισίας μέχρι να εκδοθούν. Αλλα βιβλία της, τα μυθιστορήματα «Θέλετε να χορέψομε Μαρία;» (1940), «Εικοστός αιώνας» (1946), τα διηγήματα «Το σπίτι μου» (1965), το αυτοβιογραφικό «Η Κάδμω» (1972), τα χρονικά «Απάντηση σε πέντε ερωτήματα», «Οι Ελληνίδες φρουροί της Ελλάδας», «Πρωτομαγιές 1886 - 1945» (1945), το δοκίμιο «Μια καταγραφή στην περιοχή της λογοτεχνίας» (1983). Μετέφρασε Γκόρκι, Τσέχοφ, Ραντιγκέ, Ιονέσκο κ.ά.

ΒΑΣΙΛΗΣ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 26/07/2003

Σημαντική απουσία στην έκθεση «Τα χρόνια της αμφισβήτησης»

Της ΦΑΝΗΣ ΠΕΤΡΑΛΙΑ*

Αναμφίβολα, εξαιρετικά ενδιαφέρουσα η έκθεση «Τα χρόνια της αμφισβήτησης - Η Τέχνη του 1970 στην Ελλάδα», η οποία, οργανωμένη από το ΕΜΣΤ, παρουσιάστηκε στη νέα πτέρυγα του Μεγάρου Μουσικής.
Δεν θα αναφερθώ ούτε στα θετικά ούτε στα αρνητικά που τη χαρακτήρισαν. Θα περιοριστώ στην επισήμανση της απουσίας μιας, έστω και ελάχιστης, αναφοράς στο ρόλο που το Ιδρυμα Φορντ έπαιξε στα πολιτιστικά -και όχι μόνον- πράγματα του τυραννισμένου τότε τόπου μας.

Μανόλης ΑναγνωστάκηςΟύτε λέξη, τόσο στον κατάλογο όπου γίνεται λόγος για «Τέχνη και Πολιτική», για «Τέχνη και Κοινωνία», όσο και στο Χρονολόγιο, το οποίο αναρτημένο στην είσοδο μας πληροφόρησε για τα όσα σημαντικά συνέβησαν στο χώρο της Τέχνης εκείνα τα χρόνια. Σ' αυτή την έκθεση, όπως σημείωσε στη στήλη του εικαστικής κριτικής ο Χάρης Καμπουρίδης, «ο χρηματοδοτούμενος εκμοντερνισμός από το Ιδρυμα Φορντ αποσιωπάται».Ούσα από εκείνους οι οποίοι εξακολουθούν να επιμένουν στην πολυσήμαντη σημασία του φαινομένου «χορηγίες του Φορντ στην επταετία» και πιστεύοντας ότι η Ιστορία, όταν γράφεται, πρέπει να γράφεται χωρίς κενά, επισημαίνω -με αρκετά μάλιστα ερωτηματικά- την παράλειψη. Αλλωστε, από τις στήλες τής «Ε» είχα και παλαιότερα ασχοληθεί με το θέμα. Και τώρα, με αφορμή αυτή την οπωσδήποτε σημαντική έκθεση, επανέρχομαι. Ξαναθυμάμαι και ξαναγράφω:Φλας μπακ στις αρχές της δεκαετίας του '70. Οι συνταγματάρχες κυρίαρχοι, φυλακές, βασανιστήρια, λογοκρισία, διεθνής απομόνωση, ασφυξία. Απροκάλυπτος ο αντιαμερικανισμός του ελληνικού λαού. Και το Ιδρυμα Φορντ, «φιλότεχνο» και «φιλελεύθερο» -«το άλλο πρόσωπο της Αμερικής», όπως χαρακτηριζόταν από έγκριτους δημοσιογράφους- να εφορμά χωρίς ενδοιασμούς.Με ορμητήριο την αμερικανική πρεσβεία, είχε ενσκήψει παράλληλα με τη χούντα και είχε κατορθώσει το ακατόρθωτο: Με κόστος ελάχιστο να δημιουργήσει άλλοθι και να προπαγανδίσει επιτυχώς υπέρ των ΗΠΑ. Μοιράζοντας χρήματα σε καλλιτέχνες και πνευματικούς ανθρώπους που εμφανώς αποστρέφονταν το καθεστώς: συγγραφείς, ζωγράφους, γλύπτες, ποιητές, σκηνοθέτες, μουσικούς, ακαδημαϊκούς, δασκάλους, εκδότες, κάθε λογής δημιουργούς και διανοούμενους. Οι οποίοι, για να εκπληρούν τους όρους, έπρεπε να είναι διακεκριμένοι, προοδευτικοί και, ει δυνατόν, αντιφρονούντες. Μέχρι και τα αντιστασιακά «Δεκαοχτώ Κείμενα» ψιθυριζόταν ότι είχε βρει τρόπο να «υποστηρίξει».Γιατί όλοι αυτοί ενέδιδαν; Αλλοι γιατί ίσως είχαν ελαφριά τη συνείδηση, άλλοι από άγνοια, άλλοι από πραγματική ένδεια. Το σίγουρο είναι ότι όλοι το έκρυβαν.Η διαδικασία ήταν η εξής: Κάποιος από την ηγεσία του Ιδρύματος ή ένας ήδη «μυημένος» έκανε διακριτικά την προσέγγιση, ακολουθούσε η αίτηση, η απάντηση και τέλος η επιταγή (300.000 δραχμές) ή κάποιες φορές μια υποτροφία στο εξωτερικό. Υποτίθεται ότι όλα γίνονταν με μεγάλη μυστικότητα ενώ τεχνηέντως τα ονόματα διέρρεαν, σμπαραλιάζοντας νεύρα, προκαλώντας ντροπή, ενοχές. Και το κυριότερο, απομυθοποιώντας μύθους, ανθρώπους, πρότυπα, αξίες. Ο κατάλογος από στόμα σε στόμα, μέρα με τη μέρα, μάκραινε.Ενώ παράλληλα ξεσπούσε ένας καταστροφικός πόλεμος στην κοινωνία των ανθρώπων της Τέχνης και της διανόησης. Ενας σκληρός, διχαστικός πόλεμος, μεταξύ εκείνων που έλεγαν το «ναι» και των άλλων που υποστήριζαν το «όχι».Ανάμεσα σε εκείνους που ύψωσαν θαρραλέα φωνή καταγγελίας, ο σκηνοθέτης Γιώργος Μιχαηλίδης, η Μαριέττα Ριάλδη, ο Στέφανος Ληναίος, οι εκδότες Γιώργος Χατζόπουλος και Λεωνίδας Χρηστάκης, ο Κώστας Χατζηαργύρης. Από μακριά ο Κώστας Γαβράς, που από το Παρίσι μάς έστελνε το στρατευμένο αμερικανικό περιοδικό«Ramparts», μας αποκάλυπτε τη δράση μιας τρομακτικής διεθνούς συνωμοσίας τής CIA, η οποία στοχεύοντας σε καλλιτέχνες και διανοούμενους, με όχημα το Ιδρυμα Φορντ και πρόσχημα τα ευγενέστερα των ιδανικών, σκόρπιζε χρήματα ανά την υφήλιο, εξασφάλιζε ανοχή και έφτανε να προετοιμάζει μέχρι και πραξικοπήματα τύπου Ινδονησίας, με 600.000 σφαγιασθέντες ανθρώπους. Είχαμε συγκλονιστεί.ΗΛιλή Ζωγράφου, τον Γενάρη του '73, απηύθυνε προς το δραστήριο αντιπρόεδρο του Ιδρύματος Μάικλ Λάστρι (ο οποίος είχε δημόσια επιτεθεί στον Αλέξη Μινωτή) την ακόλουθη ανοιχτή επιστολή:«Εξι χρόνια τώρα κυκλοφορείτε αόρατος ανάμεσά μας. Προσεγγίσατε, παρασύρατε, υποσχεθήκατε, βάλατε σε πειρασμό, κλονίσατε συνειδήσεις, γκρεμίσατε υπολήψεις. Πώς; Μοιράζοντας λεφτά, ταξίδια και υποσχέσεις για ένα απώτερο μέλλον. Και όλο και μεγάλωνε η λίστα. Χρειαζόσασταν ονόματα. Ηχηρά. Και έντιμα. Και συμβολικά για το πλήθος. Πολύτιμα και αναγκαία για τη μαζική συνείδηση. Ολους που είχαν ή που θα μπορούσαν να αναπτύξουν ένα σύστημα, τους περάσατε από την προκρούστεια φορντιανή οικονομική χορηγία. Ολα κάτω. Να μη βρούμε τίποτα όρθιο την ώρα της Κρίσης. Γιατί το ξέρετε ότι η κρίση θα έρθει...».Ποτέ δεν τους μάθαμε όλους όσοι αρνήθηκαν τα αργύρια από τα φανερά «μυστικά κονδύλια» της αμερικανικής πρεσβείας εκείνης της εποχής. Το σίγουρο είναι ότι ανάμεσά τους ήταν ο Ανδρέας Φραγκιάς, ο Σάκης Καράγιωργας (ο οποίος τα επέστρεψε) και ο Μανόλης Αναγνωστάκης.* Δημοσιογράφος, μέλος του Δ.Σ. της ΕΣΗΕΑ
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 06/05/2006

Γ. ΚΟΝΤΟΣ:«Μόνο οι παραλογοτέχνες μιλάνε για κυκλώματα»

Της ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ (spapa@enet.gr)

Συμπληρώνοντας φέτος τριάντα χρόνια θητείας στον «Κέδρο», ο ποιητής Γιάννης Κοντός μπορεί να το καυχηθεί: «Είμαι ο αρχαιότερος επαγγελματίας αναγνώστης στην Αθήνα», λέει, και ξεπροβοδίζει τον πρώτο... πελάτη που ήρθε ν' αφήσει έναν φάκελο στα χέρια του πρωί πρωί. «Κάθε μέρα το ίδιο γίνεται. Ολοι θέλουν να μου παραδίδουν προσωπικά τα χειρόγραφά τους. Αλλά δεν παραπονιέμαι. Την αγάπησα πολύ αυτή τη δουλειά, μ' όλα τα ρίσκα της. Και μου έγινε απαραίτητη. Οταν λείπω με άδεια νιώθω άσχημα. Καμιά φορά σκέφτομαι να φέρω ένα ράντζο και να περάσω εδώ μια νύχτα!».Στον «Κέδρο» της Νανάς Καλλιανέση σύχναζε από φοιτητής. «Κοιτούσα με δέος τον Ρίτσο, τον Βάρναλη, τη Μέλπω Αξιώτη αλλά και νεότερους, όπως τον Κουμανταρέα ή τον Αμπατζόγλου, κι ήθελα να γίνω σαν κι αυτούς. Κι όταν το '70 ετοιμαζόμουν να εκδώσω το πρώτο μου βιβλίο, πλησίασα τον Τσίρκα, τον Κοτζιά και τον Σινόπουλο, λαχταρώντας να μ' εκτιμήσουν και να με δεχτούν στη συντροφιά τους. Ετσι γινόταν τότε, τέτοιες προσωπικότητες λειτουργούσαν σαν φίλτρα. Ομως και σήμερα το χειρόγραφο που θα μας συστήσει ένας δικός μας συγγραφέας θα το δούμε με ιδιαίτερη προσοχή». Με το που έκλεισε το βιβλιοπωλείο «Ηνίοχος», που διατηρούσε με τον Θανάση Νιάρχο, κλήθηκε από τη Ν. Καλλιανιέση να εργαστεί επισήμως ως αναγνώστης, ξεσκαρτάροντας τις μαρτυρίες, κυρίως, των ταλαιπωρημένων από φυλακίσεις κι εξορίες αριστερών, που έφταναν στη μεταπολίτευση κατά κύματα. Τη μεταβατική δε περίοδο που ο «Κέδρος» περνούσε στην ιδιοκτησία των Β. Παπαθανασόπουλου-Κ. Λεμπέση, ο ίδιος μαζί με τους Λάμπη Ράππα και Νινέτα Μακρυνικόλα λειτούργησε ως εγγυητής ότι η προοδευτική αισθητική του οίκου θα συνεχιστεί. «Ο μόνος συγγραφέας που άλλαξε στέγη τότε ήταν ο Νίκος Χουλιαράς», θυμάται. «Εγώ τον είχα φέρει. Οπως έφερα και τον Στρατή Δούκα, τον Ιωάννου, τον Σαχτούρη, τον Μπακόλα, τον Πανσέληνο, τον Πλασκοβίτη, τον Γιατρομανωλάκη, τον Τσιαμπούση, τον Γκόρπα, τον Γκιμοσούλη, τη Νικολαΐδου, κι άλλους πολλούς. Τώρα πια οι μετακινήσεις δίνουν και παίρνουν, αλλά εγώ αποφεύγω να τσακώνομαι. Πέρσι μάς έφυγε ο Μουρσελάς. Ε, την πρώτη μέρα νευρίασα, την επομένη μου είχε περάσει...».Στο σημερινό εμπορευματοποιημένο σκηνικό, ο Γ. Κοντός αυτοπροσδιορίζεται ως «ένας απλός υπάλληλος» που ασκεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερη πίεση για να διατηρηθεί ένα επίπεδο ποιότητας. «Αλλαξαν τα πράγματα», παραδέχεται, και δεν αναφέρεται μόνο στα παλιά σαββατιάτικα τσιμπούσια, όπου λυνόταν η γλώσσα κι όσων δεν έπιναν στάλα, όπως ο Ανδρέας Φραγκιάς. «Τώρα πια έχει λόγο και το τμήμα πωλήσεων, ενώ κι η ποίηση περνάει δύσκολες μέρες. Το πολύ να εγκριθούν έξι συλλογές μέσα στη χρονιά. Μικρός ήμουν πιο επιθετικός, αλλά στα 60 σου είναι χαζομάρα να είσαι επαναστατημένος. Εξακολουθώ πάντως να πιστεύω πως το χρίσμα σ' έναν συγγραφέα δεν το δίνει η αγορά, ούτε οι κριτικοί κι οι δημοσιογράφοι. Το δίνει το σινάφι. Και μόνο οι παραλογοτέχνες μιλάνε για κυκλώματα».
7 - 11/02/2007

Η «Καγκελόπορτα» στα τουρκικά

Το δεύτερο μυθιστόρημα του Αντρέα Φραγκιά (1921-2002), η «Καγκελόπορτα» (1962), κυκλοφόρησε αυτόν τον καιρό στη γειτονική Τουρκία. Δεν θ' αργήσει να εμφανιστεί στα τουρκικά βιβλιοπωλεία και ο «Λοιμός» (1972). Είναι δύο από τα πιο δυνατά λογοτεχνικά βιβλία της Ελλάδας μετά τον Πόλεμο και τον Εμφύλιο, γραμμένα από μία σπουδαία προσωπικότητα, η οποία δεν πριμοδοτούσε την ιδεολογία του σε βάρος της λογοτεχνικής του γραφής. Να θυμίσουμε ότι φέτος συμπληρώνονται ακριβώς πέντε χρόνια από τον θάνατό του.
Η «Καγκελόπορτα» είναι η μεταπολεμική αυλή της μετεμφυλιακής Ελλάδας, με φόντο μια καγκελόπορτα, που, όπως εύστοχα έχει επισημάνει ο Μένης Κουμανταρέας, «τους προστατεύει αλλά και τους μαντρώνει. Οι περιστάσεις το έφεραν οι άνθρωποι εκεί να γίνουν αυτοσχέδιοι έμποροι που καταβροχθίζουν χαλασμένες κονσέρβες για ν' αποδείξουν στον υποψήφιο αγοραστή τη φρεσκάδα τους, βιοτέχνες εκ του προχείρου που στήνουν μία επιχείρηση με αργαλειούς, οξυγονοκολλητές που η λάμψη τους φωτίζει αισθησιακά τα κορίτσια της γειτονιάς που όμως η καρδιά εκείνων σκιρτά στο άκουσμα της εξάτμισης μιας μοτοσικλέτας».Ανθρωπος των εφημερίδων ο Αντρέας Φραγκιάς, συνταξιοδοτήθηκε από την «Καθημερινή». Είχε τιμηθεί με το Πρώτο Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος, το 1988, για το δίτομο και τελευταίο έργο του «Το πλήθος» (1985 και 1986). Το πρώτο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Ανθρωποι και σπίτια», είχε εκδοθεί το 1955. Χωρίς να απομακρύνεται από τον ρεαλισμό, γονιμοποίησε την πεζογραφία του με πολλά νεωτερικά στοιχεία. Στο «Πλήθος», η προσωπική ιδιοσυγκρασιακή γραφή του πετάει με τα φτερά του φανταστικού.
Β.Κ.Κ.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 27/06/2007