Αθηνά Κακολύρη

Ήθος και ευθύνη με τελική κατάληξη το σαφές στη ζωή του


Όπως έζησε έτσι κι έφυγε -αθόρυβα και διακριτικά. Ανήμερα των Φώτων έσβησε ο λεπτοκαμωμένος -ψυχή τε και σώματι- διανοούμενος της μεταπολεμικής μας γενιάς, ο δημοσιογράφος και συγγραφέας \Ανδρέας Φραγκιάς\, και μεσημέρι τ' Αη-Γιαννιού, στο εκκλησάκι του νεκροταφείου της Νίκαιας, μας είπε εκείνος το τελευταίο "χαίρεστε"... Χωρίς αγγελίες, χωρίς θόρυβο. Γιατί κι εμείς -όσοι το μάθαμε μέσ' στο χιονιά και μεσ' στο λιώσιμο των παγετώνων- τρέξαμε για το στερνό αντίο, δεν εκπροσωπήσαμε παρά τους μοναχικούς, τους άβολους, τους διψασμένους και ταπεινούς αυτού του τόπου. Και είχαμε μείνει \άφωνοι\. Παρ' ότι αναμενόμενο από καιρό ήταν. Και η εκκλησιά γέμισε. Σιωπή. Σιωπή και στο προαύλιο. Στεφάνια πολλά, πάλλευκα... Γκριζομάλληδες και νέοι, αξιοπρεπείς και θλιμμένοι, σαν κι αυτόν στοχαστικοί. Οι πιο πολλοί σιωπούσαν. Θαρρείς έχει τη σχολή του... Η γενιά της Αντίστασης που υπηρέτησε πιστά, οι φίλοι που αγρυπνούσαν, κι εκείνοι της καθημερινής ζωής που τους δίδαξε να αντιστέκονται στην αλλοτρίωση. Η πολιτεία απούσα, τα σωματεία που τίμησε χρόνους πολλούς ουσιαστικά απόντα, οι συγγραφείς και οι εκδότες επίσης. Τους την έσκασε, θαρρείς! Χωρίς λόγια και υπερβολές ήθελε την αναχώρησή του \"ο λογοτέχνης που δίδαξε ήθος και ευθύνη στους συγχρόνους του"\ με την προσωπική του ιστορία. Αυτός \"που είχε τη δύναμη να αποχωρήσει νωρίς από τις επάλξεις της εφήμερης γραφής"\, όταν \"τα σύννεφα της ευτέλειας είχαν αρχίσει να μαζεύονται πάνω από το επάγγελμα που θεωρούσε το πιο απαιτητικό και το πιο δύσκολο"\, όπως χαρακτηριστικά είπε η αντιπρόεδρος της ΕΣΗΕΑ \Φανή Πετραλιά\ αποχαιρετώντας τον λιτά. Αυτός που "προφητικός διέγνωσε έγκαιρα την κυριαρχία της κατανάλωσης και του θεάματος που μας έχει μετατρέψει σε θεατές της ζωής" το 1985 έτσι έδωσε στο "Αντί" το βιογραφικό του: \"Γεννήθηκα στην Αθήνα το 1921. Επαγγελματίας δημοσιογράφος από το 1945 σε εφημερίδες και περιοδικά\. Σε βιβλία έχουν εκδοθεί: Άνθρωποι και σπίτια 1962, Η καγκελόπορτα 1962, Λοιμός 1972, Το πλήθος 1985". Σαν μήνυμα ναυαγού στους ωκεανούς, σε μικρό μπουκάλι ή σαν σήματα SOS στους αιώνες που θα έρθουν. Τον όρο \"επαγγελματίας δημοσιογράφος"\ τον υπερασπιζόταν με πάθος και τη δημοσιογραφία είναι που δήλωνε "σταθερό βιοποριστικό του επάγγελμα". Τι τον δίδαξε η δημοσιογραφία τον ρώτησε η \Λένα Δουκίδου\ τον Μάη του 2002 σε ένα αφιέρωμα που του έκανε το "Αντί". "Την αναζήτηση του ουσιώδους πρώτα απ' όλα. Πρέπει να ξέρεις τι γράφεις, για ποιο λόγο. Τι περιέχει, πότε συμβαίνει -έχει χίλιες δύο παραμέτρους για εντοπισμό. Όπως και την πυκνότητα της γραφής. Να λεχθούν όλα σύντομα αλλά και με τον σαφέστερο τρόπο. Το περιεκτικό, το πυκνό, το σαφές. Με \τελική κατάληξη το σαφές\...". Λιτός, στοχαστής, ευγενικός "σαν τη σιωπή που περπατά απαλά στο χορτάρι τις νύχτες" που θα έλεγε και ο \Νικηφόρος Βρεττάκος\. Κοιτά τον συνομιλητή του και η αταραξία του τον αναγκάζει να σκεφτούν μαζί το παραπέρα. "Αθόρυβος, στη σκιά πάντα, καθισμένος στη γωνιά του, ποτέ μες στη βαβούρα και στην έξαψη των συναδελφικών συζητήσεων, να μιλάει σπανίως και σχεδόν μόνο όταν κάποιος τον ρωτούσε κάτι. Να σε κοιτάει όμως με το νηφάλιο γαλανό του βλέμμα, διεισδυτικό και κοφτερό, όπως οι κουβέντες του, αλλά πάντοτε φιλικό προς τον απέναντί του. Και γελούσε ενίοτε το βλέμμα: Ένα γέλιο άκακο, με μια σπίθα ζαβολιάς, που από μόνο του αρκούσε για να ξεσκεπάσει κάποια οίηση, μια ξιπασιά ανόητη στην οποία καμιά φορά παρέσυρε η πρόσκαιρη επιτυχία μικρούς και μεγαλύτερους στην εφημερίδα. Ή συννέφιαζε και μαζευόταν συλλογισμένο μπρος στα γεγονότα που έμελλε να σημαδέψουν την εποχή μας". Και η λογοτεχνία; "Ολιγογράφος συγγραφέας" χαρακτηρίζεται από τον \Γιώργη Γιατρομανωλάκη\ στο ίδιο αφιέρωμα, "όμως, παρά το φειδωλό της γραφής του, ο Φραγκιάς βαραίνει πολλαπλά -όχι μόνο στη συνείδηση των Ελλήνων αναγνωστών, αλλά και στην απρόσωπη γραμματολογία μας- για την ουσιαστική συμβολή του στην υπόθεση της σύγχρονης μυθιστοριογραφίας μας, τόσο για τον τρόπο με τον οποίο συλλαμβάνει και πραγματώνει το θέμα του όσο και για το ήθος του λόγου και των αισθημάτων του". Ενώ ο \Γιάννης Κοντός\ τον Οκτώβρη του $99 θα γράψει: "Κείμενο σοβαρό, ασθμαίνον και προφητικό. Ο Αντρέας Φραγκιάς κώδικας ηθικής και τα βιβλία του νησίδες ασφαλείας για τις \επερχόμενες θύελλες\"... Χθες η γενιά της Αντίστασης αποχαιρέτισε έναν ακόμη εκλεκτό της, που θα μας διδάσκει όμως να αντιστεκόμαστε "χωρίς καλλιέπειες" στους αιώνες. Στο πανεπιστήμιο οι φοιτητές μας διδάσκονται τον "Λοιμό" και οι δάσκαλοι, άξιοι συνεχιστές των τελευταίων διανοητών μας που μας λείπουν ένας - ένας, του ορκίστηκαν σιωπηλά χθες να \συνεχίσουν\. Ανάμεσά τους στον σιωπηρό αποχωρισμό και ο \Νίκος Κωνσταντόπουλος\. Ο Φραγκιάς δεν ήταν ο καημός που οι καιροί μας τον βάφτισαν "ουτοπία" και ξοφλήσανε. Ο Φραγκιάς είναι \ο στοχασμός\ της εποχής μας που αντιστέκεται.

Αυγή 7/1/2002