Κατερίνα Σχινά

Λοιμός, Αντρέας Φραγκιάς. Αθήνα: Κέδρος, 1998

Ολιγογράφος συγγραφέας, ο Ανδρέας Φραγκιάς (1921-2002) δημοσίευσε μέσα στις τέσσερις δεκαετίες της συγγραφικής του δράσης μόνο τέσσερα μυθιστορήματα και μερικές μεταφράσεις. Παρά το φειδωλό της γραφής του, βαραίνει πολλαπλά στην νεοελληνική γραμματολογία, έχοντας συμβάλλει ουσιαστικά στην υπόθεση της σύγχρονης μυθιστοριογραφίας, τόσο με τον τρόπο που συλλαμβάνει και πραγματώνει το θέμα του, όσο και με το ήθος του λόγου και των αισθημάτων του. Την ιδιαίτερη σημασία της παρουσίας του στη νεοελληνική λογοτεχνία, υπογραμμίζει εξάλλου και το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο για το σύνολο του έργου του, με το οποίο τιμήθηκε το 2000, ένα μόλις χρόνο πριν από τον θάνατό του.Ο Φραγκιάς ανήκει στη λεγόμενη πρώτη περίοδο της μεταπολεμικής λογοτεχνίας μας, δηλαδή συγκαταλέγεται σ’ εκείνους τους συγγραφείς, που ως έφηβοι ή νέοι επιβιώνουν μέσα από τον Πόλεμο, την Κατοχή και τον Εμφύλιο και εμφανίζονται στον χώρο της λογοτεχνίας τη δεκαετία 1945-1955. Γεννημένος στην Αθήνα το 1921 και με σπουδές οικονομικών επιστημών, τις οποίες διέκοψε λίγο πριν από το πτυχίο, λόγω του πολέμου και της συμμετοχής του στην Αντίσταση, βίωσε τη νεότητά του μέσα στη σκληρότητα του πολέμου, της πείνας, των διώξεων και των βασανιστηρίων. Φίλος και συνεργάτης του Άρη Αλεξάνδρου και του Δημήτρη Χατζή μοιράστηκε μαζί τους τις μεταπολεμικές περιπέτειες και κακουχίες αλλά και το καταφύγιο της γραφής. Για βιοπορισμό, εργάστηκε σε εφημερίδες και περιοδικά (Αυγή, Δημοκρατική Αλλαγή, Μεσημβρινή, Εικόνες, Καθημερινή), γράφοντας ταυτόχρονα τα μεγάλα του μυθιστορήματα - (ένα ανά δεκαετία): Άνθρωποι και σπίτια (1955), Η καγκελόπορτα (1962), Λοιμός (1972) και το δίτομο Πλήθος (1985-86) (Κρατικό Βραβείο 1988). (...) Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, ο Ανδρέας Φραγκιάς, μετά από ένα σύντομο διάστημα αυτοεξορίας στο Παρίσι, επιστρέφει στην Ελλάδα και εργάζεται για να ζήσει ως μεταφραστής στην εγκυκλοπαίδεια «Δομή». Εκείνη την εποχή ολοκληρώνει τον Λοιμό, ένα έργο που όχι μόνο θα γνωρίσει μεγάλη επιτυχία, αλλά και θα μεταφερθεί στον κινηματογράφο από τον Παντελή Βούλγαρη με τον τίτλο Happy Day, αποτελώντας την βάση της πιο φορμαλιστικής και υποδειγματικά στιλιστικής ταινίας του σκηνοθέτη. Σκηνικό του μυθιστορήματος, ένα πρωτότυπο στρατόπεδο συγκεντρώσεως στη μέση του πουθενά, κάτω από έναν ανελέητο ήλιο, ανάμεσα σε άνυδρα βράχια, πλάι σε μια αφιλόξενη, σχεδόν παράλογη θάλασσα - όπου, με τον σωματικό και ηθικό βασανισμό, ο άνθρωπος σμικρύνεται σε μια μόνη διάσταση, τη βιολογική. Ήρωές του άνθρωποι χωρίς ονόματα, που ορίζονται από τα χαρακτηριστικά ή τις ιδιότητές τους: ο επόπτης, ο πρωτομάστορας, ο περιδεής, ο κίτρινος σκούφος, ο καταστροφέας, ο ομιλιογράφος, ο κυνηγός. Ύφος ιδιότυπο: ένας συγκερασμός ποιητικά ειρωνικού γκογκολικού λόγου με την καφκική αλληγορία, δοσμένος με έντονες εξπρεσιονιστικές πινελιές.

Περιοδικό Ithaca τ. 18, Σεπτέμβριος 2002